ساز کوزه چیست

ساز کوزه چیست؟

کوزه یا اودو درام نوعی ساز کوبه‌ای است، که از سفال یا سرامیک ساخته می‌شود. این ساز با الگو گرفتن از ساز آفریقایی Udu که اصالتاً سازی نیجریه‌ای است ساخته شده‌است.

نسخه ی سفالی و قدیمی این ساز در ایران جهله نام دارد که در موسیقی بندرعباس و برخی شهرهای دیگر جنوب ایران استفاده ی بسیار دارد. نسخه ی هندی این ساز گاتام نام دارد.

ساز کوبه ای کوزه چیست؟

کوزه یا "اودو درام"، نوعی ساز کوبه ای است که از سفال یا سرامیک ساخته می شود. این ساز قبلا در ایران وجود داشته و به نام "جله" معروف بوده و در موسیقی بندر عباس و دیگر شهرهای جنوبی کشور مورد استفاده قرار می گرفته است.

شیوه ساخت این ساز، از ساز آفریقایی udu (اودو) الگو برداری شده است. "اودو"، به معنی ظرف سفالی است و مانند ظرف های سفالی در ایران، کاربرد هایی غیر موسیقیایی داشته و به مرو زمان ، وارد حیطه موسیقی شده است.

این ساز در فرهنگ آفریقا، از نظر معنوی و اعتقادی اهمیت زیادی داشته و شکل ظاهری اش مشابه کوزه های موجود در ایران است و حفره ای نیز در کنار بدنه آن وجود دارد. امروزه، استفاده از اودوهای دارای پوست در موسیقی مرسوم و رایج است.

علاوه بر این، این ساز کوبه ای در جنوب هند، با عنوان "گاتام" شناخته می شود که از "اودو "و "جله" بزرگتر بوده و پوست یا حفره ندارد و تکنیک هایش نیز پیچیده و بسیار زیبایی هستند. قابل ذکر است که سازهای کوبه ای، اسامی مختلفی دارند اما فقط این سه نوع در دراز مدت مورد توجه قرار گرفتند 

تعریف کوبه( ایکوزه)

به هر سازی که از طریق ضربه زدن با دست، ساییدن یا تکان دادن نواخته شده و تولید صدا کنند، ساز کوبه ای یا percussion می گویند.

Percussion از کلمه لاتین percutere مشتق شده که به معنای ضربه زدن است. البته ، امروزه، سازهای کوبه ای با تکنیک های مختلفی نواخته شده و فقط به ضربه با دست محدود نمی شوند

تاریخچه ساز کوزه 

کوزه،‌سازی است خود صدا و از جنس سفال که با ضربه مستقیم نواخته می‌شود. این ساز با شکل‌ها و شیوه‌های نواختن گوناگون در استان‌های هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان دیده می‌شود.امروزه کوزه‌های هرمزگان و سیستان بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در هرمزگان کوزه را با نام جله می‌شناسند و نحوه نواختن آن با کوزه سیستان متفاوت است. کوزه سیستانی دارای روش ساخت، پخت و همچنین خاک متفاوتی است و معمولاً آن را در کنار سینی گذاشته و می نوازند. بر خلاف تصور، کوزه با وجود سادگی ساختمان دارای صدادهی و توانایی‌های بسیار بالایی در اجرای قطعات و ریتم‌های مختلف است، که مورد توجه قرار نگرفته‌است و اکثر نوازندگان و آهنگسازان به صورت افکتیو از آن استفاده می‌کنند یا آن را به عنوان‌سازی مستقل نمی‌شناسند.

مسئله دیگر در چند سال اخیر در بین نوازندگان و بخصوص کوبه‌ای نوازان دیده می‌شود، نواختن سازهای کوبه‌ای خصوصاً کوزه با تفکری اشتباه است، به صورتی که آن را همانند دف و تنبک با همان لحن می نوازند که البته شیوه نادرستی است. چون هر سازی باید با توّجه به نوع صدادهی و لحن مخصوص خود نواخته شود و باید از ترکیبات ریتمیک متناسب با هویت ساز استفاده نمود.

ساز کوزه افزون بر این که خاستگاه ایرانی دارد ، دارای صدادهی بسیار نزدیکی با طبلا است و در سازبندی موسیقی ایرانی دارای رنگ جدید و خوبی نیز هست. 

صدای ساز در ساز کوزه

کوزه‌ عموماً دارای حفره‌ صدا است که با فشرده شدن و خروج هوا توسط کف دست تولید صدا انجام می‌شود. اصطلاحا به این عمل هلمتز رزونانس گفته می شود. هلمتز رزونانس به کلیه سازهایی اطلاق می شود که صدای آن ها از طریق حفره صدای تعبیه شده در آن ایجاد می شود.

مثلا گودو یا Gudu که نوعی هنگ درام دو حفره است نمونه دیگری از هلمتز رزونانس است. کیفیت صدای تولیدشده‌ در سازهای هلمتز روزونانسی وابسته به کیفیت ساخت ساز و ضخامت بدنه در نقاط مختلف آن است.

انواع کوزه دویک چیست 

شیوه تدریس ساز کوبه ای کوزه

شیوه تدریس ساز کوبه ای کوزه،  همزمان سه شیوه نوازندگی را در بر می گیرد که هر کدام به یکی از سازهای هم خانواده با ساز کوزه مرتبط هستند و البته تفاوت هایی هم بین شان وجود دارد. اولین شیوه نوازندگی، به ساز "گاتام" ، کوزه ای باستانی متعلق به جنوب هند ، دومین شیوه به "اودو"، ساز کوزه ای نیجریه ای ، و سومین شیوه به جله ،کوزه ای که در جنوب ایران مرسوم است، ارتباط دارد.

آموزش ساز کوبه ای کوزه  با  تمرین نوازندگی ساز "اودو " اغاز می شود. بعد از یادگیری حرکات پایه، ریتم های کاربردی و عملی آفریقایی و سپس، ریتم های ایرانی و درنهایت شیوه هندی، با تکنیک های مربوط به گاتام به همراه وزن خوانی و سیلاب خوانی آموزش داده می شود. دوره های عالی برای آموزش تکمیلی این ساز شامل نوازندگی با کوزه های پوست دار، اشنایی با دوره های ریتمیک و وزن ها و تکنوازی و هم نوازی در انواع سبک ها هستند.
آموزش هنگ درام در تهران

ویژگی های ساز کوبه ای کوزه

از جمله ویژگی های ساز کوبه ای کوزه که آنرا به یک ساز خاص تبدیل کرده ، میتوان به موارد زیر اشاره کرد: ساز کوبه ای کوزه ، یک ساز ایرانی بوده که اگر همزمان با ساز های گروه ستار(لینک به دوره آموزش نوازندگی سه تا )، سازهای سنتی، گروه تنبور و حتی ارکسترهای تلفیقی پاپ و راک* نواخته شود، تاثیر شگفت انگیزی خواهد داشت.

افراد مبتدی، براحتی می توانند با این ساز کار کنند.  با استفاده ازاین ساز، میتوان تکنیک های مختلفی مانند هندی، ایرانی و حتی آفریقایی را اجرا کرد. تقسیم بندی سازهای کوبه ای سازهایی که در گروه کوبه ای  جای دارند، اولین سازهایی هستند که توسط بشر اولیه ساخته شدند. این سازها، در ارکسترهای مختلف دو وظیفه اصلی دارند :

1.حفظ و هماهنگی ریتم با قطعه ای که در حال نواختن است

2.القای احساسات مورد نظر آهنگساز که میتواند شادی، غم، هیجان یا خشم باشد سازهای کوبه ای به دو دسته تقسیم می شوند: سازهایی با کوک معین:  میتوان این سازها را طبق یکی از نت های استاندارد موسیقی موجود کوک کرد.

ساز مثلث، بلز و تیمپانی در این گروه قرار می گیرند. سازهایی با کوک  نامعین :  نمیتوان این سازها را با فرکانس های استاندارد موسیقی هماهنگ کرد. بیشتر ساز های کوبه ای و سازهای کوبه ای ایرانی جز این گروه هستند. ساز دایره ، تنبک ، نقاره و کوزه و انواع طبل ها مانند درامز، تمبا، بندیر و کانگو نیز کوک شان نامعین است.

  پیش از این، آهنگسازان توجه زیادی به سازهای کوبه ای و نقش شان در انتقال و القای منظور آهنگساز به شنونده نداشتند و از جایگاه و اهمیت آن هم بی اطلاع بودند. "حسین خان تهرانی "، اولین کوبه نوازی بود که تنبک را به شیوه ای متفاوت و مدرن نواخت و جایگاه سازهای کوبه ای را تغییر داد.