ساز دف چیست و ساختار آن به چه صورت است

یکی از محبوب ترین سازهای کوبه ای موسیقی ایران ساز دف می باشد :

ساز دف از حلقه ای چوبی که پوست نازکی بر روی آن کشیده شده است هاست و با ضربه های انگشت نواخته می شود گفته شده است .

ساز دف ایرانی همانند ساز دایره بوده از آن بزرگتر و با صدای و بم تر می باشد.

یکی از محبوب ترین سازها در میان زندانی بود و در بین بانوان بسیار رواج داشته است. حلقه چوبی ساز دف که عرض آن ۵ تا ۷ سانتی متر و قطر آن از ۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر می باشد .

یک وجه این ساز از پوست کشیده شده و درجه داره داخلی چوبی آن ۴۰ حلقه فلزی می دهند . حلقه ها باعث تولید صدای زنگ دار دار شده که به همراه صدای ساز حالت دلنشینی را تولید می کند . فواصل بین حلقه های درونی جداره چوبی باید مساوی بوده باشد.

در قسمتی از جدار چوبی دایره سوراخی قرار می گیرد که نوازنده می بایست جای نگه داشتن ساز در زمان اجرا انگشت شست خود را در آن قرار دهد و با بقیه انگشتان هر دو دست، دست بر روی سطح پوست ساز بنوازد.

همچنین سازنده ساز دف در هنگام دف نوازی باید با تکان دادن ساز سبب لرزش حلقه های آویزان در جداره داخلی آن آن شود و بدین وسیله صدای زنگ دار همراه با کوبش پو پوست تولید کند. هیچکدام از صداهای ایجاد شده در ساز دف ارتفاع معینی ندارد.

ثبت نام کلاس آنلاین و حضوری دف

یادگیری ساز دف چقدر طول میکشد؟

از پرسش هایی که بسیاری از علاقه مندان به موسیقی و بخصوص ساز دف مطرح می شود این هست که زمان یادگیری ساز دف چه مدن طول می کشد که پاسخ این سوال به عواملی مانند اهداف یادگیری دف و شرایط تاثیرگذار دیگری بستگی دارد.
اولین عامل مشخص کردن هدف هنرجو از آموزش دف می باشد که در افزایش یا کاهش زمان های یادگیری تاثیر بسزایی دارد برای مثال اگر ریتم نوازی و تنها به صدا درآوردن ساز دف باشد 1 تا 2 سال مان نیاز می باشد.
اگر هدف یادگیری کامل تکنیک های نوازندگی دف و هم نوازی با گروهها باشد این زمان به 3 تا 4 سال افزایش پیدا می کند.
اما مورد بعدی در مدت زمان یادگیری ساز دف تاثیر می گذارد بحث گوش موسیقیایی می باشد افرادی که در خانواده ای هنرمند متولد می شوند و موسیقی مدام در گوششان هست سرعت بیشتری در فراگیری این ساز دارند.
اما افراد علاقه مند هم کم نیستند که با تلاش و پشتکار مداوم به سرعت پیشرفت کرده و حتی از افراد ژنتیک دار سبقت می گیرند.
تمرین مستمر و روزانه و استاد اموزش دف می تواند در یادگیری این ساز بسیار تاثیرگذار باشد.

چگونه دف را تمیز کنیم؟

برای تمیز نگه داشتن دف چند راهکار وجود دارد که باید آنها را رعایت کنید
بعد از هر بار استفاده دف را در کاور(جلد) خود قرار دهید.
دف را به هیچ عنوان زیر نور خورشید قرار ندهید چرا که بعد از مدتی پوست دف سفت شده و تقریبا بعد از چند ساعت زمان می برد تا از این حالت خارج شود به علاوه عمر پوسته هم کم می شود.
قبل و بعد از هر بار استفاده با دست بصورت دورانی روی پوست دف بکشید تا حرارت روی دف پخش شود.

تفاوت بین ساز دف و ساز دایره :

ساز دف ، ساز دایره ای است که اندازه آن بزرگتر است . همچنین ساز دف صدای بم تری از ساز دایره دارد که به همین علت باعث شده است تا صدای کاملاً جذاب و استثنایی داشته باشد. از کتب موسیقی و اثار به جا مانده از گذشته ، ساز تنبک برای پشتیبانی از ساز و حفظ وزن به کار می رفته است ، مجالس و محافل اهل ذوق و عرفان آن یکی از ارکان اصلی مجلس بوده و قوالان برای خواندن سرود و ترانه از ساز دف بهره می بردند .

در زمان گذشته چنبر دف یا دایره کوچک را که از روی و یا برنج ساخته می شد، خمک یا خمبک می‌نامیدند.

همچنین به بشکن زدن با دست نیز خمک یا خمبک می‌گفتند.

تاریخچه ساز دف در موسیقی ایرانی:

در زمان پیش از اسلام ساز دف در موسیقی ایرانی و بخصوص موسیقی کردی وجود داشته ، به صورتی که ریتم های آن هنوز در موسیقی کردی مورد استفاده می باشد . اما ورود اسلام به ایران به علت حرام دانستن موسیقی در ایران ، این ساز در خانقاه ها و تکایای کردستان منزوی شد و برای سیزده قرن همدم دراویش کردستان گرفت و باز ذکر و سماء آنها امیخته شد به صورتی که ذکر ها در هر مقامی با ریتم خاص خود در ساز دف همراه می شد و و به عبارت دیگر ذکری مقام خود را را دارد که به آن مقام های دف می گفتند . مقام های ساز دف در طریقت قادری و دیگر طریقت ها از ۷ تا ۱۰ مقام اصلی دارد .

این وضعیت ساز دف تا سال ۱۳۵۳ ادامه یافت تا اینکه به کوشش محمد رضا لطفی و بیژن کامکار این انزوا به پایان رسید و در همین سال پس از قرن ها در اجرای عمومی و در یک موسیقی غیر عرفانی از آن استفاده شد.

مطالعه کنید راهنمای جامع آشنایی با آلات موسیقی-بخش دوم

کلاس آموزش دف در تهران

سن یادگیری ساز دف 

آموزش ساز دف برای تمامی سنین امکان پذیر می باشد . برای کودکان نیز آموزش ساز دف امکان پذیر بوده اما بهتر است و بعد از گذراندن دوره آموزش موسیقی کودک (ارف) باشد.

آموزش موسیقی در هیچ سنی دیر نیست و برای تمامی سنین مورد استفاده و امکان پذیر می باشد و علاوه بر این می تواند در تقویت حافظه و هماهنگی چشم و دست و پا و دو نیم کره مغز و توانایی ذهنی ، نقش بسزایی داشته باشد .

تمرین آموزش دف به چه صورت هست؟ 

میزان پیشرفت در آموزش موسیقی و در کلیه رشته های هنری ، تدریجا و به آرامی می باشد . و برای رسیدن به موفقیت و کسب مهارت به ممارست و تمرین زیاد احتیاج دارد .

میزان تمرین و استعداد هنرجویان در هرچه بهتر نواختن در کلاس ساز دف سهم بسزایی دارد.

تمرین روزانه و مداوم به هرچه بهتر شدن آن کمک می کند کند.

ساختمان ساز دف 

بدنه استوانه ای شکل و کوتاه از جنس چوب که در یک طرف این استوانه ، پوست یا پلاستیک کشیده می شود ، که البته بهترین نوع دف با پوست حیوانات در فصل بهار که می شود . و دو سراین قاب اصلی با برش فارسی به هم چسبیده می شود .

در واقع ساختمان اصلی ساز دف از یک کلاف ،پوست ، حلقه ها و گل میخ متشکل است.

کمانه :

حلقه چوبی با عرض پنج الی شش و نیم سانتیمتر را کمانه می گویند ( که با توجه به اندازه دست نوازندگان این ساز اندازه عرض آن متفاوت می باشد ) و با قطر ۵۰ الی ۵۵ سانتیمتر متغیر است . ضخامت این چوب از طرفی که پول نصب می شود دو الی سه سانتی متر و از طرف دیگر یک و نیم سانتیمتر می باشد . اگر کمانه کاملاً دایره شکل و متقارن بوده باشد ، پوست از طرفین به طور یکسان کشیده می شود که باعث میشود ساز صدای بسیار بهتری ارائه دهد . بر روی قسمت پشتی چوب یک فرو رفتگی می باشد که محل قرارگیری انگشت شست می باشد که به آن شستی می گویند.

مطالعه کنید سازهای اصیل ایرانی چیست و کدامند

پوست ساز دف :

پوست ساز دف را از جنس پوست حیواناتی چون گوسفند، بز ، آهو و میش می سازند. که بهترین آن پوستی است که کهنه باشد . برای امتحان اگر به پوست کهنه بزنیم از آن بوی نامطبوعی ساعته نمیشود.

_ پوستی که به خوبی دباغی شده باشد ضخامت تمام نقاط آن یکسان می باشد. بدین منظور برای دباغی کردن پوست نباید از موادی همچون آهک که در صنایع چرم سازی استفاده می شود، به کار برد. بلکه می بایست پوست را در آب بخوابانیم تا به مرور زمان موها از پوست جدا شود . مواد شیمیایی و آهک که در صنعت چرم سازی مورد استفاده است باعث می‌شود چربی پوست از بین برود و در صدای آن تاثیر نامطلوبی می‌گذارد .

_ اگر پوست دست را خیلی گرم کنیم احتمال پاره شدن آن بالا می رود . و همچنین امکان دارد بر اثر کشیدگی زیاد پوست چوب کمانه از تقارن خارج شود. گرم کردن پوست دف ، باعث می شود که چربی پوست خشک شده و ساز را بد صدا کند.

و تا جایی که امکان دارد به پوست دف نباید آب بزنید چرا که در دراز مدت کیفیت صدای آن کم میشود.

_ اگر پوست دف را در معرض گرمی هوا یا آفتاب قرار دهید می بایست آن را از طرف پوست بر روی زمین صاف یا موزاییک قرار دهید تا رطوبت زمین را آهسته آهسته به خود جذب کند.

_ هیچ گاه پوست را بواسطه آتش نباید گرم کرد . لذا برای گرم کردن پوست دف می بایست از هوای خشک یا آفتاب و یا تشک برقی استفاده کنید . و اگر هیچ کدام از موارد فوق را در دسترس نداشتید به ناچار میتوانید از هیتر برقی یا آتش بهره گیری کنید.

لازم به ذکر است که در این روش احتمال پاره شدن پوست و یا خشک شدن چربی و در نهایت پاره شدن پوست ، وجود دارد . بدین منظور باید ساز را با فاصله مناسبی از آتش گرم کنیم و مداما بر روی حرارت بچرخانید تا پوست به تدریج منبسط شود. و با دست دما را کنترل کنید و اگر در قسمتی از پوست دما از حد مطبوع بیشتر باشد ، ساز را به صورت بادبزنی حرکت دهید تا به شرایط مطلوب برسد.

حلقه ها:

میخ های قلاب مانندی که در جدار داخلی کمانه تعبیه شده است که روی آنها حلقه های سه تایی یا چهار تایی و با فاصله ۳ سانتی متر از پوست و یک سانتی متر از دسته حلقه پهلوی نصب می گردد . که به این حلقه ها جلاجل نیز می گویند .

گل میخ :

برای مهار کردن و نگه داشتن گوی کمانه در قسمت پشتی ( بر روی ضخامت ۵ سانتی متری کمانه )، از گل میخ استفاده میکنند ، گل میخ ها به صورت ثبت نام و شبیه پونز می باشد .