سخنی چند در باب هنر نوازندگی سنتور که هر هنرجویی باید بداند
استاد کوروش شاهانی استاد سنتور تهران است که در کلاس آموزش سنتور آموزشگاه موسیقی ریتم آوا مشغول به تدریس سنتور می باشد
و مقاله زیر که در مورد اشکالات متداول در نوازندگی سنتور می باشد به قلم ایشان است.
به نام خدا
سنتور یکی از قدیمی ترین و اصیل ترین سازهای موسیقیِ ایرانی است؛ به طوری که ایده طراحی و ساخت آن به قرن چهارم هجری قمری برمی گردد و منصوب به « ابونصر فارابی » دانشمند ایرانی است؛ و در دستۀ سازهای مَعازِف یا مطلق طبقه بندی می شود.
مطالعه کنید آیا یادگیری سنتور سخت است یا آسان
سازهای مَعازِف یا مطلق به آن دسته از آلات موسیقی اطلاق می شود که برای هر پرده یا فاصله، یک رشته سیم و یا کلید، در ساز طراحی و تعبیه شده باشد؛ مانند سنتور، قانون، پیانو، هارپ و... حال آنکه در دیگر آلات موسیقی، نوازندگان با انگشت گذاری روی دستۀ ساز، پرده ها، فواصل و صداهای گوناگون را تولید می کنند.
همچنین می توان ردّپای سنتور را در کشورها و اقوام مختلف جستجو و پیدا کرد. همانند کشورهای چین، هند، یونان و... که با اندکی تغییر در ساختمان و صدادهی، این ساز را مطابق با ذائقۀ شنیداری خود شخصی سازی کرده و می نوازند.
و اما سنتور نوازی در ایران، که از سابقه ای طولانی برخوردار است و می توان با بررسی و مشاهده در سنگ تراشی ها، حجّاری ها و نقاشی های دوره ساسانی به این نکته مهم پی برد که از آن دوران، این ساز و صدای زیبایش در بین مردم، موسیقی دانان و پادشاهان ایرانی از جایگاه والایی برخوردار بوده است.
اگرچه در پی سالیان دراز و بر مبنای ضرورت ساختمان و صدادهی این ساز دستخوش تغییراتی کم و بیش شد، اما با استناد به رسالات و آثار ثبت و ضبط شده بر صفحات سنگی گرامافون و قاب عکس ها می توان گفت که از اواسط عهد قاجار تا به امروز ، بجز در یک الی دو مورد جزئی، ساز سنتور بی هیچ تغییری امروزه در دست ما ست و هنرمندانِ سازنده و نوازنده این سازِ اصیل و سنتیِ ایرانی مشغول هنرنمایی و خلق آثار هنری خود هستند.
به واسطه تجربه ای قریب به ده سال که در امر تدریس موسیقی و ساز سنتور کسب کرده ام، به مواردی برخورده ام که با آسیب شناسی و تلاش برای رفع آن ها، نوازندگان و هنرجویان این ساز می توانند قدرت تکنیکی و هنری خود را تقویت کرده و در راستای اعتلای فرهنگ این سرزمین به کار گیرند.
از مهم ترین نقاط ضعف نوازندگان و هنرجویان سنتورنواز می توان به اشکال در اِکول دست چپ اشاره کرد که متاسفانه در بسیاری از ایشان به چشم می خورد و بعضاً گریبان گیر نوازنده در قطعات و آهنگ هایی با سرعت و تکنیک بالا می شود؛ که خود به چند مورد قابل طبقه بندی است:
- نگه داشتن غلط مضراب
- چرخش نادرست مفصل مچ
- زاویه اشتباه مفصل مچ
- شدت نواخت نامتناسب با دست راست
ناگفته نماند که این نکات و البته نکته های کوچک و بزرگ دیگر، همگی با شیوه صحیح آموزش توسط مربی ها و اساتید با تجربه و زُبده سنتور قابل پیشگیری بوده و با تمرین های متنوع و اتود های صحیح مرتفع می گردد.
لذا توصیه ای که از استادان خویش، « استاد مجید کیانی » و « شادروان استاد محمدرضا لطفی » همواره به خاطر دارم نقل به مضمون می کنم. ایشان همیشه تاکید داشتند که در امر یادگیری موسیقیِ اصیل و سنتیِ ایرانی باید صبور بود و با حوصله به تمرین وتکرار ردیف پرداخت و همواره ذائقه شنیداری مان را به جهت موسیقی ها، اشعار و متون ناب و معتبر سوق دهیم و با همّت و عزمی راسخ در راه اعتلای فرهنگ سرزمینمان ایران، گامی هرچند کوتاه اما مؤثر برداریم...
همّتم بدرقه راه کن ای طایر قدس
که دراز است ره مقصد و من نوسفرم
حافظ
با احترام
کوروش شاهانی
نظرات بازدیدکنندگان